Historical

दहाणू किल्ला (Dahanu Fort) हा पालघर जिल्ह्यातील दहाणू शहरात समुद्रकिनारी वसलेला एक ऐतिहासिक आणि प्राचीन किल्ला आहे. या किल्ल्याला मराठा, पोर्तुगीज आणि ब्रिटीश अशा तिन्ही सत्तांच्या कारभाराचा वारसा लाभला आहे.

दहाणू किल्ल्याचा इतिहास

  • पोर्तुगीजांनी सर्वप्रथम हा किल्ला बांधल्याचे इतिहासात आढळते. त्यांनी कोकण किनारपट्टीवर आपले वर्चस्व राखण्यासाठी हा किल्ला उभारला.
  • नंतर मराठ्यांनी हा किल्ला जिंकून ताब्यात घेतला, आणि काही काळ त्यांच्या कारभाराखाली किल्ला प्रशासनासाठी वापरला गेला.
  • पुढे ब्रिटीशांनी कोकण किनारपट्टीवर सत्ता प्रस्थापित करताना दहाणू किल्ला ताब्यात घेतला.
  • किल्ल्याचा वापर ब्रिटिश काळात प्रशासनिक कार्यालय, कारागृह आणि लष्करी तळ म्हणून करण्यात आला.

किल्ल्याची रचना आणि वैशिष्ट्ये

  • किल्ला समुद्रकिनाऱ्याच्या अगदी जवळ असल्यामुळे संरक्षणासाठी रणनीतिक महत्त्वाचा होता.
  • संपूर्ण किल्ला दगडी भिंतींनी मजबूत बांधलेला आहे.
  • किल्ल्याच्या आत
    • प्रशासकीय इमारती,
    • कारागृहासारखी खोल्या,
    • पहारा देण्यासाठी वॉचटॉवर्स,
    • आणि आतील प्रांगण अशा रचना पाहायला मिळतात.
  • किल्ल्याच्या भिंतीवरून अरबी समुद्राचे सुंदर दृश्य दिसते.

आजची स्थिती

  • आज दहाणू किल्ला पर्यटकांसाठी लोकप्रिय स्थळ आहे.
  • महाराष्ट्र शासनाने त्याचे जतन आणि संवर्धन करण्याची प्रक्रिया सुरू केली आहे.
  • किल्ला स्वच्छ आणि व्यवस्थित ठेवला जात असल्यामुळे अनेकजण फोटोशूट, पर्यटन, इतिहास अभ्यासासाठी येथे येतात.

Location

  • दहाणू बसस्टँडपासून फक्त १०–१५ मिनिटांच्या अंतरावर.
  • दहाणू रोड रेल्वे स्टेशनजवळ असल्याने पोहोचणे सोयीचे.

तारापुर किल्ला

तारापुर किल्ला हा महाराष्ट्रातील पालघर जिल्ह्याच्या बोईसर (Boisar) भागातील Taru­pur शहराजवळ वसलेला एक समुद्रकिनारी ऐतिहासिक किल्ला आहे.
या किल्ल्याचे काही महत्त्वाचे पैलू खालीलप्रमाणे आहेत:

  • किल्ल्याचा समृद्ध इतिहास आहे: प्रथम स्थानिक राजकारणांतर्गत अस्तित्वात आलेला, नंतर १६व्या शतकात पोर्तुगीजांनी ताबा घेतला. 
  • १७३९ मध्ये चिमाजी आप्पा यांच्या नेतृत्वाखाली मराठ्यांनी किल्ला जिंकला.
  • किल्ल्याच्या आत अनेक विहिरी, बाग, गव्हाचे गोदाम, चर्च, डोमिनिकन वोलंटिअर्सचे स्थापनेचे ठिकाण इत्यादी आहेत.
  • किल्ल्याची भिंत व संरक्षणाची रचना त्यावेळच्या सैन्यशास्त्रामुळे महत्त्वाची होती; एकेकाळी एका बाजूला कालवा किंवा खंदक असून संरक्षण वाढविण्याचा प्रयत्न केला गेला होता. 
  • आजही किल्ला सार्वजनिक ­पुलकीसाठी खुला आहे आणि पर्यटक, इतिहासप्रेमी आणि निसर्गप्रेमी येथे भेट देतात.