जैन धर्म (Jainism) हे भारतातील एक प्राचीन धर्म आहे ज्याचा मुख्य असा संदेश आहे: अहिंसा (हिंसारहित जीवन), सत्य, अस्तेय (चोरी न करणे), संयम आणि आत्मनियंत्रण. जैन धर्माचे अनुयायी “तीर्थंकर” म्हणवलेल्या ज्येष्ठ आध्यात्मिक व्यक्तींना पूजतात आणि त्यांच्या शिकवणीनुसार जीवन व्यतीत करतात.
जैन धर्मातील मंदिरे (Temple / Derasar / Basadi) हे केवळ पूजा-अर्चनेसाठी नसून, त्यांचं वास्तुशिल्प, कलाकुसर आणि अध्यात्मिक अनुभूती यांचा संगम असतो. यात काही महत्त्वाच्या गोष्टी पुढीलप्रमाणे आहेत:
- जैन मंदिरांमध्ये तारणकार किंवा तीर्थंकरांच्या पवित्र मूर्ती असतात, ज्या श्रद्धाळूंनी अभिषेक, पूजा व दर्शनासाठी येतात.
- वास्तुशिल्पाने हे मंदिर अत्यंत सुंदर बांधलेले असतात — संगमरवरी किंवा दगडी, नाजूक कोरीव कामांनी सजलेले आहेत.
- जैन मंदिरांचा स्थापत्यशैली (architecture style) स्थानानुसार बदलतो — उत्तर भारतात, गुजरात–राजस्थानमध्ये “मारू-गुर्जर” शैली दिसते आहे, तर दक्षिण भारतात द्रविड शैली आणि स्थानिक रूप दिसतात.
- हे मंदिरे फक्त धार्मिक स्थळ नसून, जैन अनुयायांसाठी अध्यात्मिक शिक्षा, ध्यान, आणि संयमाच्या जीवनासाठी प्रेरणेचा स्रोत देखील आहेत.
वैशिष्ट्ये
- मंदिरांच्या आतील भागात स्तंभ, मंडप, प्रवेशद्वार, गर्भगृह अशा अनेक भाग असतात ज्यांचे कोरीव काम अतिशय सुंदर असते.
- काही मंदिरे पर्वतांच्या किंवा टेकड्यांच्या शिखरावर असतात, ज्यामुळे त्यांची भौगोलिक आणि आध्यात्मिक महत्ता वाढते.
- जैन मंदिरे बनवताना शुध्दता आणि साधेपणा ही मुख्य तत्वे असतात — जसे की, हिंसा न करण्याचा संदेश, संयम आणि आध्यात्मिक उन्नतीचा विचार.
